با دقّت و جستجو در وضع افراد بد عاقبت مى‏توان علّت شقاوت و بدعاقبتى آنان را پیدا کرد که به چند نمونه از آن اشاره مى‏کنیم:

تکبّر : دلیل بد عاقبت شدن ابلیس همان روح تکبّر او بود که خدا را نافرمانى کرد وبه آدم سجده نکرد

حبّ دنیا

عشق و علاقه به هر چیزى سبب مى‏شود که انسان هنگام جدایى از آن، دچار حالت بغض و خداى ناکرده سوء عاقبت شود، چنانکه امام صادق علیه السلام فرمود: طمع به دنیا، سبب خروج از دین و سوء عاقبت مى‏شود. (207) همان گونه که دلیل بدبختى بلعم باعورایى که دعاهایش مستجاب مى‏شد این بود که با پیروى از هوا و هوس در دام شیطان افتاد و تحت تأثیر وعده‏هاى فرعون و دلبستگى به دنیا، پیامبر خدا حضرت موسى را رها کرده و هوادار طاغوت شد و سرانجام به هلاکت رسید. قرآن مى‏فرماید: «...فاَتبَعهُ الشّیطان... ولکنّه أخلَد الى الارضِ واتّبَعَ هَواه» (208) شیطان او را بدنبال خود برد و به دنیا و مادّیات دل بست و از هوا و هوس خود پیروى نمود.

گناه

قرآن مى‏فرماید: «ثمّ کانَ عاقِبَةُ الّذینَ اَساؤا السُواى أن کذّبوا بَآیاتِ اللّه و کانوا بها یَستَهزِؤن» (209) پایان عمر کسانى که عمل ناروا انجام مى‏دهند (و گناهان خود را ناچیز شمرده و به فکر توبه و جبران هم نیستند) آن است که آیات خدا را تکذیب نموده و همه آنها را به باد مسخره مى‏گیرند

در روایات متعدّدى سفارش شده است که بعد از هر گناه توبه‏اى داشته باشید، زیرا گناه در روح انسان اثر مى‏گذارد که اگر پى‏گیرى و برداشته نشود این اثر بیشتر مى‏شود تا جایى که تمام دل و روح را عوض مى‏کند

عمیق نبودن باورها و اعتقادات

گاهى ایمان افراد بر اساس فکر و یقین و انتخاب و استدلال نیست، بلکه ایمان او سطحى و بى‏اساس است، قهراً چنین گرایش‏هایى زود متزلزل شده و با پیدا شدن کوچک‏ترین مسأله و شکّى ایمانش از دست مى‏رود و به قول معروف چیزى که بى‏اساس و سست باشد، با اندک فشارى از هم می پاشد